Dzięgiel Litwor ( Angelica archangelica L.) jest rośliną dwuletnią i jest gatunkiem z rodziny selerowatych (Apiaceae). W pierwszym roku tworzy rozetę liści, a drugim łodygę, która jest Gruba, naga, bruzdowana, nieowłosiona, rozgałęziona, pusta w środku w międzywęźlach i dorasta do 2 m wysokości. Liście są duże, pierzastodzielne, osadzone na długich ogonkach. Kwitnie pod koniec lata i obumiera po wydaniu nasion, a jego kwiaty są Drobne, zebrane w duże, kuliste baldachy złożone, zielonkawo-żółte i zielonkawo-białe. Owocem arcydzięgla są duże rozłupki, które składają się z 2 płaskich, jasnobrązowych niełupek. Kłącze jest krótkie pofałdowane i brunatne. Wyrastają z niego cienkie, podłużnie bruzdowane korzenie. Kłącze i korzenie w środku są gąbczaste i białe.
Surowcem roślinnym jest korzeń zawierający olejek lotny, w którego skład wchodzą:
- terpeny,
- związki kumarynowe,
- flawonoidy,
- garbniki,
- kwasy organiczne.
Działanie i zastosowanie:
Arcydzięgiel pobudza czynności wydzielnicze, działa rozkurczowo, wiatropędnie, zwiększa wydzielanie soków trawiennych, a także śliny i moczu.
Działa wykrztuśnie, dzięki czemu ma zastosowanie w przeziębieniu, kaszlu czy zaflegmieniu płuc.
Przez działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie poprawia trawienie oraz reguluje pracę układu pokarmowego (przeciwdziała zaparciom i biegunkom).
Wspomaga pracę wątroby oraz woreczka żółciowego, jest szczególnie skuteczny w zwalczaniu niestrawności i zaniku apetytu na tle nerwowym.
Stosowany jest również zewnętrznie na owrzodzenia, rany i oparzenia, dzięki właściwościom bakterio- i grzybobójczym. Olejek jest wykorzystywany do nacierania przy nerwobólach i bólach mięśni i reumatycznych.
Działa uspokajająco, łagodzi nadmierną bezsenność i pobudliwość.
Wzmacnia naczynia krwionośne oraz serce.
Reguluje krwawienia miesiączkowe.
Pomimo tego, iż w zielarstwie zasadniczym surowcem jest korzeń, to pozostałe części rośliny mają również swoje zastosowanie np. ogonki liściowe smażone w cukrze stosowane są jako ozdoba do tortów i ciast, jednak najbardziej znanym wyrobem jest likier – litworówka.
Skuteczność ziół jest zauważalna wyłącznie przy regularnym i dłuższym stosowaniu.